By Pravo građana na učešće u procesima donošenja odluka na lokalnom nivou predstavlja princip demokratskog uređenja države i osnovni preduslov za odgovoran i transparentan rad lokalnih samouprava.
Ono podrazumijeva svaku aktivnost koju građani preduzimaju s ciljem uključivanja u proces donošenja, kao i primjene javnih politika na lokalnom nivou (podnošenje zahtjeva za slobodan pristup informacijama, davanje potpisa peticijama, okupljanje na zborovima građana u mjesnim zajednicama, podnošenje inicijativa za rješavanje problema koji pogađaju lokalno stanovništvo, jasne akcije i različiti vidovi protesta kojima se jasno ukazuje na nepravilan rad organa lokalne samouprave).
Učešće građana u procesu donošenja i primjene javnih politika (lokalnih i nacionalnih) sastavni je dio participativne demokratije koja zajedno sa predstavničkom demokratijom predstavlja temelj modernog demokratskog društva. Neophodno je istaći da pravo građana na učešće u donošenju odluka na lokalnom nivou ne predstavlja posebno pravo zajemčeno Ustavom. Ovo pravo se izvodi iz opštih načela demokratskog političkog poretka i drugih prava zajemčenih Ustavom, kao što su pravo na lokalnu samoupravu, pravo na slobodan pristup informacijama, sloboda štampe i drugih vidova javnog obavještavanja, sloboda udruživanja itd.
Ideja građanske participacije ili građanskog učešća u donošenju odluka dobija posebno značenje i važnost na nivou lokalne samouprave. Lokalna samouprava je prva adresa za svakog građanina, jer građani najneposrednije doživljavaju upravo svoju lokalnu zajednicu. Odnos građanin –vlast nesumnjivo je najbliži na ovom nivou vlasti. Građani su upravo u lokalnim samoupravama u prilici da u najvećoj mogućoj mjeri utiču na donošenje i primjenu usvojenih odluka. Imajući u vidu da su građani najupućeniji u probleme u svojim lokalnim zajednicama, samim tim su i najpozvaniji da traže i predlažu rješenja koja će ih dovesti do eliminisanja tih problema.
Građani mogu učestvovati u donošenju odluka u svojim lokalnim zajednicama neposredno ili predstavnički. Na primjer, kada građani na zboru raspravljaju i daju predloge o pitanjima iz nadležnosti organa opštine, onda je riječ o neposrednoj demokratiji. Međutim, kada odbornici u lokalnom parlamentu u ime građana koji su ih izabrali, glasaju za neku odluku, onda je riječ o predstavničkoj demokratiji.
Dobrobiti koje lokalne vlasti dobijaju učešćem građana u kreiranju i implementaciji javnih politika su mnogobrojne. Prije svega, odluke lokalnih vlasti u čijem su donošenju građani bili uključeni na adekvatan način imaju veći legitimet i održivije su. Povećanjem građanske participacije u vršenju poslova istovremeno se povećava i povjerenje između građana i vlasti. Nesumnjivo je da su građani svojim učešćem u donošenju i primjeni odluka u prilici da daju značajan doprinos transparentnosti rada lokalnih samouprava.
Na ovaj način istovremeno se razvija aktivno društvo odgovornih i angažovanih građana u zajednicama. Učešćem u kreiranju i implementaciji odluka, građani umjesto slabo zainteresovanih i neaktivnih birača postaju aktivni politički subjekti. Ovim putem građani preuzimaju na sebe odgovornost za donošenju političkih odluka, odlučuju o kvalitetu javnih usluga, rješavaju određene probleme u svojim lokalnim zajednicama i pomažu lokalnim samoupravama da identifikuju te probleme.
Pravo na učestvovanje građana u ostvarivanju lokalne samouprave detaljnije je regulisano nižim pravnim aktima.
Zakon o lokalnoj samoupravi propisuje prije svega načine učešća građana u odlučivanju o njihovim potrebama i interesima: neposredno i preko slobodno izabranih predstavnika u organima lokalne samouprave.
Članom 157 ovog zakona propisana je dužnost opština da stvara uslove, podstiče i pomaže učešće lokalnog stanovništva u ostvarivanju lokalne samouprave putem različitih oblika učešća stanovništva u izjašnjavanju i odlučivanju o poslovima od zajedničkog interesa. Istim članom je definisano pravo lokalnog stanovništva da u cilju zadovoljavanja kulturnih, sportskih, obrazovnih, zdravstvenih, informativnih i drugih potreba učestvuje u organima upravljanja javnih službi i drugim pravnim licima koja vrše javna ovlašćenja i pružaju usluge građanima, na način utvrđen posebnim zakonima i drugim propisima.
Kada je riječ o oblicima učešća građana, Zakon o lokalnoj samoupravi načelno definiše oblike učešća stanovništva u vršenju javnih poslova i ostavlja prostor opštinama da statutima i odlukom o učešću lokalnog stanovništva, u skladu sa Zakonom o lokalnoj samoupravi, bliže urede način i postupak učešća lokalnog stanovništva u izjašnjavanju i odlučivanju o poslovima od zajedničkog interesa.
U skladu sa članom 158 Zakona o lokalnoj samoupravi, oblici neposrednog učešća građana u izjašnjavanju i odlučivanju su: inicijativa, građanska inicijativa, zbor građana, referendum (mjesni i opštinski) i drugi oblici izjašnjavanja i odlučivanja utvrđeni statutom.
Pored oblika neposrednog odlučivanja i izjašnjavanja, građani mogu učestvovati u ostvarivanju lokalne samouprave i putem peticija, predloga i žalbi, u skladu sa statutom opštine.
Nastaviće se…
Učešće građana i saradnja između civilnog sektora i lokalnih samouprava u Crnoj Gori i Albaniji (CRNVO)
Comments