Kazala je Radmila Bajagić, građanska aktiviskinja NVO Demokratske evropske inicijative, na centralnoj javnoj raspravi koja je održana 17.03. a na Nacrt Programa uređenja prostora Opštine Danilovgrad za 2023. godinu sa Programom urbane sanacije koji je organizovao Sekretarijat za urbanizam i zaštitu životne sredine.

Bajagić zabrinjava da ponuđeni dokument nije zainteresovao opštu i stručnu javnost.

O dokumentu se povela konstruktivna rasprava koja je pokazala da se direktna participacija građana na lokalnom nivou neadekvatno ostvaruje. Na kraju rasprave  Nacrt Programa uređenja prostora Opštine Danilovgrad za 2023. godinu sa Programom urbane sanacije nije dobio pozitivno mišljenje malobrijnih prisutnih građana i njihovih predstavnika iz dvije NVO i jednog odbornika Skupštine opštine Danilovgrad, Željka Savovića.

Rezultati ove javne rasprave, kako kaže Bajagić, pokazali su da lokalna samouprava koja vrši poslove od neposrednog i zajedničkog interesa za lokalno stanovništvo do sada nije odnjegovala odnose sa Građanima i nije uspostavila mehanizme, razvila dobre prakse i kanale komunikacione kako bi uključila i motivisala javnost da učestvuju u procese odlučivanja.

Bajagić ističe da ne treba da čudi nedostatak demokratskog deficita u oblasti prostornog planiranja i urbanog razvoja i da se zemljište i prostor olako zloupotrijebljavaju o čemu, kako dalje kaže, svjedočimo brojnim konfliktnim situacijama. To je uzrokovalo da danas imamo neodrživo upravljanje prostorom i segmentima životne sredine, kao i neracionalno trošenje vrijednih i neobnovljivih prostornih resursa, ističe dalje Bajagić.

-Decenijama je zanemarivan odnos prema očuvanju vrijednosti prostora što je doveo da se danas suočavamo sa njegovom profesionalnom neuređenošću za adekvatno djelovanje u urbanoj sanaciji. Zato proces osmišljavanja prostornog razvoja u ovoj lokalnoj zajednici, nije poštovao uklopljenost u zatečeni ambijent, predione vrijednosti i vrijedne elemente lokalnih, tradicionalnih tipoloških karakteristika i kulturno istorijskih sadržaja Danilovgrada, kao prvog urbanistički i arhitektonski oblikovanog grada Crne Gore.

U lokalnoj zajednici se nije uspostavio integralni sistema očuvanja i održivog korišćenja prostora kao važnog razvojnog resursa i segmenta funkcionalnog uređenja, dobro oblikovanog kvalitetnog prostora kako bi se unaprijedile usluge i poboljšao kvalitet života građana, ističe dalje Bajagić u obraćanju.

Opština Danilovgrad ka oazi demokratije stvara ambijent za odlučivanje

Za Bajagić je simptomatično da je Opština Danilovgrad nevoljno prihvatala demokratske principe da “Građani i organi lokalne samouprave uređuju i upravljaju određenim javnim i drugim poslovima, u skladu sa zakonom”. Još manje je, kako dalje ističe, djelovala na motivisаnju grаđаnа zа uključivаnje i učešće u odlučivanju i procese definisаnjа jаvnih politikа što je nesumnjivo od velikog znаčаjа zа ostvarivanje prava građana na lokalnu samoupravu.

Bajagić ističe i podsjeća na činjenicu da uprkos takvom stavu Opštine i njenih organa, Građani i nevladine organizacije pokazuju da njihov Glas ima težinu kada iniciraju predloge za rešavanje javnih pitanja u lokalnoj zajednici. Građani i nevladine organizacije prema stavu Bajagićke i dalje žele da utiču na kulturu promjene u kvalitetu odluka u upravljanju prostorom u traženju rešenja koja ne narušavaju njihovo pravo na zdravu životnu sredinu. Žele da utiču i doprinose procesu primjene već usvojenih rešenja i da procedure učešća budu jasne i otvorene za kritiku i korekciju.

-Tako se trasira put ka izgrаdnji povjerenjа u institucije lokalne uprave da se stvori ambijent za aktivno građanstvo i sinergiju u donošenju svih bitnih strateških razvojnih dokumenata koji proističu iz izvorne nadležnostti lokalne vlasti, kao što su statut, budžet ili prostorni i urbanistički plan, … Učešće grаđаnа u monitoringu, аnаlizi, plаnirаnju i kreirаnju lokalnih jаvnih planova i programa i odlučivanju o dostupnosti i kvalitetu javnih usluga obezbjeđuje se potrebno jedinstvo koje za rezultat ima sprovođenje i najsloženijih tranzicionih i reformskih procesa, kategorična je Bajagić.

Potrebno je vratiti provjerenje Građana kroz participativni proces

Bajagić još jednom podsjeća da lokalna samouprava Danilovgrad nije dovoljno rаzvijаla potrebne plаnove i mehаnizme za učešće građana da uređuju i upravljaju određenim javnim poslovima. Nije preduzimаla ni аfirmаtivne mjere zа uključivаnje i jаčаnje održivosti učešćа grаđаnа u procesu donošenjа odlukа, čime bi se dodatno obezbijeđivao legitimitet tih odluka, nastavlja Bajagić ukazujući na nedostatke konsultacija.

-U fazi kreiranja nacrta Programa, dokumenta pripremanja skupa odluka o akcijama u budućnosti, koje su usmjerene ka postizanju ciljeva odabranim sredstvima nije bilo konsultacija zainteresovane stručne i opšte javnosti. Izostali su i razni oblici dijaloga da bi se prikupio input (ulazna informacija) za utvrđivanje predloga tabele prioriteta kojima utvrđeni javni problem rješava u lokalnom kontekstu. Konsultacije u fazi određivanja okvira uključuje eksperte, interesne grupe, javne institucije, privatni sektor, jer će svaki od njih osvijetliti problem urbane sanacije i dati svoje viđenje stanja i očekivanih pravaca rješavanja prostornog uređenja. Postizanje širokok konsenzusa vodi povećanju legitimnosti i kvaliteta odlučivanja, većoj socijalnoj koheziji, stvara osjećaj zajedničkog interesa za ostvarenje cilja zaštite javnog interesa dobrim upravljanjem prostorom i razumijevanjem potrebe za strateškim planiranjem, ukazuje Bajagić.

Planiranje je proces odlučivanja o budućnosti

“Demokratizacija odlučivanja u prostornom planiranju  predpostavlja predhodno učešće javnosti u procesu donošenja odluka. Traži društvenu promjenu dosadašnjih praksi upravljanja prostorom kako bi se razvile javne, demokratske i inkluzivne procedure tokom pripreme Programa i jačala svest o neophodnosti uspostаvljаnjа sаrаdnje i dijаlogа između lokalne samouprave i Grаđаnа u rаzličitim fazama društvenog životа i аfirmisala ova ideje u svim sferаmа, na odgovarajući način u skladu sa odgovarajućim propisom.”

Afirmacija participacije građana u zaštićenom području

Bajagić za kraj ističe da je u sistemskom smislu Nacrtom Programa uređenja prostora Opštine Danilovgrad za 2023. godinu sa Programom urbane sanacije, bilo potrebno afirmisati razvoj upravljačke paradigme upravljanja zaštićenim područjima integrišući instrumente socijalnih faktora i faktora vezanih za životnu sredinu za područja posebnih obilježja, parka prirode “Rijeka Zeta”, važno i za uspostavljanje zaštićenog prirodnog dobra parka prirode „Prekornica“.

-Po mojoj ocjeni, Program bi trebao da prati ključna kvalitativna obiležja za donošenje strateških razvojnih odluka u prostornom uređenju s jasnom vizijom, ciljevima i indikatorima uspjeha, što su preduslovi za zrelost projektne aplikacije i veću apsorpciju sredstava iz fondova IPA, odnosno strukturnih fondova EU, zaključuje Bajagić.