Intervju, Boris Jabučanin: Japanska EM tehnologija kao mehanizam održivog razvoja

EM tehnologiju, odnosno tehnologiju efektivnih mikroorganizama prije više od tri decenije razvio je japanski profesor hortikulture Teruo Higa. EM je izvorno nastala kao alternativa za hemijska sredstva u ratarstvu, a danas se koristi u drugim oblastima: zaštita i oporavak životne sredine, stočarstvo, marikultura, održavanje zdravlja ljudi kao i u domaćinstvu.

Uspješno se primjenjuje u više od 150 država svijeta, a u nekima je usvojena i kao osnovna strategija u ekološkoj proizvodnji i zaštiti životne sredine. Takođe, ova tehnologija nudi efikasna i ekonomična rješenja kada je riječ o prečišćavanju otpadnih voda.

Da li je tehnologija efektivnih mikroorganizama prilika za Danilovgrad, njegovu poljoprivredu, unapređenje stanja rijeke Zete razgovarali smo sa Borisom Jabučaninom, autorizovanim predstavnikom za distribuciju proizvoda na bazi efektivnih mikroorganizama za Crnu Goru.

U nastavku saznajte o mogućnostima koje primjena EM tehnologije otvara za održiv i pravilan razvoj Bjelopavlićke ravnice.

Plastenici Ćurilac

Za dobre stvari i jednostavna rješenja potrebno je vrijeme kako bi se ista probila u opštu upotrebu. Prateći Vaš rad proteklih godina primijetili smo da je svaka nova godina donosila nove i pozitivne pomake. Održali ste veliki broj predavanja uz podršku relevantnih naučnih i razvojnih institucija a sarađujete i sa poznatim nevladinim organizacijama i privrednicima. Recite nam za početak kako ste se Vi upoznali sa ovom tehnologijom i šta je to šta Vas drži na kontinuiranom kursu promocije i lobiranja ove tehnologije?

Za japansku EM tehnologiju sam saznao „slučajno“, prije nešto više od četiri godine. Naime, baveći se ekološkom (prirodnom) poljoprivrednom proizvodnjom, redovno sam pratio emisiju „Vrtlarica“ koja se emitovala na Hrvatskoj radioteleviziji. U jednoj od njih predstavljeni su EM preparati kao i mogućnosti, načini i rezultati primjene istih. Skoro da nisam ni sačekao kraj emisije, kontaktirao sam ovlašćenog EM partnera za Hrvatsku, i od njega dobio informaciju da u Crnoj Gori nema njihovog predstavnika… Praktično od tog trenutka počinju aktivnosti na promociji i primjeni EM tehnologije i kod nas, u Crnoj Gori.

U uvodu smo naveli da je EM tehnologija alternativa za hemijska sredstva u ratarstvu, ipak, radi naših čitalaca, predstavite nam šta je to zapravo tehnologija efektivnih mikroorganizama i koje su sve njene praktične primjene?

I sam tvorac EM tehnologije, prof. dr Teruo Higa, u početku je bio zagovornik upotrebe hemijskih sredstava za „prihranu“ zemljišta i „zaštitu“ biljaka. Međutim, ubrzo je shvatio da njihova kontinuirana primjena dovodi do degenerativnih promjena, kako u zemljištu, tako i na samim biljkama, a takođe utiče i na kvalitet proizvoda. Osim toga, i njegovo zdravlje je bilo ozbiljno narušeno upravo kao posljedica primjene „hemije“…

Zajedno sa grupom japanskih naučnika, ali i poljoprivrednih proizvođača, počinje da istražuje alternativna sredstva i metode primjene. Proučavajući mikroorganizme, shvatio je da je upravo narušavanje njihove ravnoteže u nekom ekosistemu (ili u prirodi uopšte), glavni uzrok svih problema. I tako, 80-ih godina prošlog vijeka otkriva blagotvornu simbiozu tri grupe mikroorganizama – bakterija mliječne kisjeline (lakto-bakterija), kvasaca i fotosintetskih bakterija pod nazivom efektivni mikroorganizmi (EM).

EM stimuliše regenerativne procese, stvarajući ekosistem koji je u ravnoteži. Na patogene djeluje inhibitorski, svodeći ih na mjeru u kojoj nisu opasni. Brojna naučna otkrića i nove mogućnosti primjene doprinijela su tome da je EM tehnologija danas multidisciplinarna, pa se osim u poljoprivredi koristi u zaštiti životne sredine (zemljišta, voda, vazduha), zdravlja ljudi i životinja, građevinarstvu, ali i u domaćinstvima širom svijeta, kao alternativa hemijskim sredstvima, antibioticima, sredstvima za dezinfekciju i sl.          

Radionica sa srednjoškolcima Tehnopolosi, Nikšić

Svjesni smo da je velika većina ljudi u Crnoj Gori a pogotovo onih koji se bave poljoprivredom, bez obzira na obim proizvodnje, skeptična u prihvatanju novih rješenja držeći se često tehnologija i preparata koje prate i neke negativne pojave (pesticidi, herbicidi i sl.). Da li je možda potrebna i institucionalna podrška i promocija kako bi se EM tehnologija „probila“ i postala standard u proizvodnji hrane, prečišćavanju otpadnih voda, tretiranju zemljišta…?

Činjenica je da smo mi – ljudi sa ovih prostora, pomalo skeptični kada su u pitanju nova rješenja koja nam se nude. Rekao bih da je to, možda, i prirodna reakcija… Rješenje vidim u permanentnoj edukaciji, kako proizvođača, tako i nadležnih u institucijama, ali i međusobnoj saradnji, razmjeni iskustava i svojevrsnom partnerstvu.  

Ono što EM tehnologiju čini posebnom je i jednostavnost primjene, jer nije potrebna bilo kakva posebna edukacija kao ni neka drastična promjena procesa proizvodnje da bi se postigao uspjeh. Potrebno je samo da shvatimo da treba djelovati u skladu sa prirodom i rezultati neće izostati.

U Privrednoj komori Crne Gore prezentovali ste mogućnosti i rezultate primjene EM tehnologije. Pokrenuta je inicijativa da EM bude osnovna strategija za održivu poljoprivrednu proizvodnju i ekologiju. To bi državi Crnoj Gori donijelo konkretne benefite. Recite nam nešto više o ovim benefitima.

Ideja da EM bude prihvaćena kao osnovna strategija za održivu poljoprivrednu proizvodnju i ekologiju nije novina – u svijetu je oko petnaest država već uključeno u ovaj program. Neki od benefita su:

• Razvoj društva baziran na održivosti i reciklaži.
• Smanjenje ukupne količine otpada za oko 30%.
• Veliki „zagađivači“ postali bi zaštitnici životne sredine – organski otpad postaje hrana za efektivne mikroorganizme
• Redukovanje primjene vještačkih đubriva, pesticida i antibiotika.
• Podršku japanskih stručnjaka do uspostavljanja održivosti.
• Nižu cijenu EM proizvoda, uz mogućnost donacija…

Pored navedenog, neka od rješenja koja nudi EM tehnologija, država Crna Gora bi mogla iskoristiti kao projekte za pristup EU fondovima.

Sigurno ste upoznati sa planiranom gradnjom kolektora i prečišćača otpadnih voda u Landži, Danilovgrad. Nećemo Vas opterećivati sa kvalitetom planiranog rješenja i reakcijom građana ali s obzirom da se od nadležnih građanima spočitava da se ponude konkretne lokacije ili rješenja recite nam da li EM tehnologija može biti aplicirirana u tretiranju otpadnih voda i biti TO rješenje koje se traži od građana? Na koji način bi isto bilo izvodljivo?

Prije nego što odgovorim na vaše pitanje, htio bih, krajnje dobronamjerno, skrenuti pažnju na jedan problem koji prati izgradnju ovakvih postrojenja, a to je tzv. aktivni mulj. To je nusprodukt koji ostaje nakon prečišćavanja i koji kao takav predstavlja ekološki problem. Crnogorski gradovi u kojima su već izgrađenja postrojenja izdvajaju značajna materijalna sredstva za zbrinjavanje ovog mulja što podrazumijeva njegovo odvoženje na „udaljenu lokaciju“. Ovu činjenicu bi svakako trebalo uzeti u obzir prije eventualne realizacije ovog projekta. Da budemo potpuno objektivni, ni mnogo razvijene države još uvijek nemaju ekološki prihvatljivo rješenje za problem mulja, već se uglavnom vrši njegovo „spaljivanje“ ili „isušivanje“, što je diskutabilno.

EM tehnologija, s druge strane, može ponuditi takvo rješenje kojim bi se aktivni mulj „doveo“ u ekološki bezbjedno stanje, a kao takav bi se mogao (is)koristiti kao đubrivo za javne, parkovske površine, ili kao pokrivka za deponije i sl.

Kada se koristi za tretman otpadnih voda, EM pročišćava kompletan kanalizacioni sistem, pa samim tim ne dolazi do stvaranja aktivnog mulja. Uslov za to je da bi svako domaćinstvo trebalo da u sistem, kroz svoje slivnike, uliva određenu količinu EM preparata mjesečno. Alternativa bi bila da se, umjesto u domaćinstivima, EM preparat uliva u crpnim stanicama ukoliko postoje, ili su planirane.

Domaćinstva koja imaju septičke jame, uz EM preparate mogli bi riješiti problem otpadnih voda, bez potrebe priključenja na sistem.

Vratimo se na trenutak na „low scale“ primjenu EM tehnologije. Na koji način domaćinstva mogu upotrebljavati preparate koji se zasnivaju na efektivnim mikroorganizmima, koje su to blagodeti koje domaćinstva mogu imati a s obzirom da smo svi dio jednog šireg prirodnog sistema koji su to ekstra benefiti po okolinu/zajednicu?

EM preparati za primjenu u domaćinstvu su veoma popularni u zemljama Zapadne Evrope. U prvom redu to su probiotici i prebiotici za poboljšanje zdravlja ljudi i domaćih životinja (kućnih ljubimaca). Pored toga, EM preparati se koriste za dezinfekciju (bioremedijaciju) prostorija, neutralizaciju mirisa, kao i u mašinama za pranje sudova i veša. Koriste se i kao alternativa za „agresivna“ hemijska sredstva za čišćenje i sl.

Veoma popularna je i tzv. Bokashi metoda recikliranja ostataka hrane u domaćinstvima, restoranima i sl. Ovo bi moglo biti veoma korisno za opštinu Danilovgrad. Tako bi, na primjer, ljudi koji žive u gradu, recikliranjem svog organskog otpada, uz tretman EM Bokashi preparatom, proizvodili vrhunsko đubrivo koje bi, uz organizovanu distribuciju, koristili poljoprivredni proizvođači na svojim imanjima. Oni bi im zauzvrat nudili proizvode pod povoljnim uslovima… Ovo je jedan od primjera tzv. cirkularne ekonomije. Na ovaj način bi se smanjilo i iskoristilo oko 30% ukupnog otpada, a o benefitima za prirodu i ekonomiju da i ne govorimo.

Završen proces kompostiranja, Foto Farma magaraca Martinići

Predstavite nam preparate koje imate u ponudi, njihovu aplikaciju i na koji način se isti mogu poručiti.

Trenutno se u Crnoj Gori koriste sljedeći EM proizvodi:

• Eko EM+ preparat za tretman otpadnih voda, kompostiranje bio otpada, neutralizaciju neprijetnih mirisa, dezinfekciju – bioremedijaciju…
• EM Natural Aktiv preparat za poboljšanje karakteristika zemljišta, za bolje klijanje razvoj i zdravlje biljaka
• EM Probiotik za pčele za jačanje pčela i pčelinjih zajednica i zdraviju sredinu u i oko košnica.
• EM Bokashi za kompostiranje ostataka hrane
• EM Mudballs (glinene kugle) za tretman mulja

Preparati se mogu naručiti on-line (www.efektivnimikroorganizmi.me), uz mogućnost dostave na adresu, kao i kod naših partnera – poljoprivredne apoteke „AgroEuro“ Aligrudić.

U narednom periodu planiramo uvoz i drugih preparata namijenjenih poboljšanju zdravlja ljudi i životinja, kao i onih za primjenu u domaćinstvu.

Iza nas je jedna jako teška godina ali donijela je i jednu pozitivnu stvar, povećanje poljoprivredne proizvodnje, makar u Danilovgradu. Da li „kalemljenje“ na EM tehnologiju može olakšati skaliranje proizvodnje i vratiti Bjelopavlićku ravnicu na nekadašnji nivo?

Da, svakako… Precizni japanski naučnici su izračunali da bi se primjenom EM tehnologije u svijetu moglo proizvesti dovoljno zdrave hrane za 10 milijardi ljudi, uz potpuno očuvanje prirodnih resursa.

Uz dobru organizaciju i udruživanje, mislim da bi proizvodi iz Bjelopavlića veoma brzo mogli ponovo biti brend – u pravom smislu te riječi.

U duhu prethodnog pitanja, za kraj, ostavljamo prostora za poruku našim pratiocima.

Za očekivati je da se i u narednom periodu ljudi, koji za to imaju mogućnosti, okrenu sopstvenoj proizvodnji. Mišljenja sam da ne treba u prvom planu izvoditi „ekonomsku računicu“ već analizirati brojne druge benefite koje ovakva proizvodnja donosi, u prvom redu mislim na mentalno, fizičko i opšte zdravlje populacije. Takođe, mislim da bi prednost trebalo dati kvalitetu ispred kvantiteta. 

I na kraju, vjerujem da proizvodnja zdrave hrane kod čovjeka stvara neki poseban osjećaj zadovoljstva i sreće, a EM tehnologija nam, svakako, u tome može puno pomoći.